• Sobota, 15 lutego 2025

    imieniny: Faustyny, Jowity, Zygfryda

Blogi

Smak na życie

Małgorzata Marszelewska

Prowadząca środowe audycje kulinarne w Radiu Maryja

Tłusty czwartek i Popielec

Wtorek, 10 lutego 2015 (09:13)

        "Tłusty czwartek jest dniem uprzywilejowanym u Polaków do biesiad zapustnych, na których muszą być u możniejszych pączki i chrust czyli faworki, chruścik, a u ludu reczuchy, pampuchy..." pisał Gloger. I rzeczywiście, dzień ten do dzisiaj nie może obejść się bez tradycyjnych pączków, które kiedyś smażono prawie w każdym polskim domu: "Powiedział nam Bartek, że dziś tłusty czwartek; myśmy uwierzyli, pączków nasmażyli". Ale tłustoczwartkowymi przysmakami były też bałabuchy - pszenne bułeczki polane roztopioną słoniną ze skwarkami, hreczuszki, oładki, raczuchy - placki wypiekane z gryczanej mąki, plińce, słodkie racuchy". (Podaję za: H. Szymanderska- "Polskie tradycje świąteczne").

W ten jeden tłustoczwartkowy dzień w roku, przestajemy liczyć kalorie i z radością oddajemy się fetowaniu smacznej tradycji... i bardzo dobrze! Przecież już w piątek powrócimy do normalności, a we wtorek o północy, przed Środą Popielcową definitywnie zakończą się nasze zapusty. "Po wieczerzy mięsnej w ostatni wtorek, około godziny 12 północnej, mleko, jaja i śledzie dawano, temi potrawami przygrywając niejako postowi nadchodzącemu i po stopniach od mięsa przez nabiał do niego postępując. Ta kolacja zwała się podkurek i wszędzie była używana, tak w wielkich domach, jak i małych" (Ł. Gołębiowski). "(...) Niezjedzenie śledzia i jaj podawanych na podkurek i niepopicie go mlekiem byłoby grzechem lub przynajmniej grubą nieprzyzwoitością. Podkurkowa uczta rozpoczynała nieodwołalnie post." (podaję za: H. Szymanderska - j/w.). Aby więc stało się zadość tradycji, oto kilka propozycji na wykonanie pysznych aczkolwiek tłustych słodkości.

1. PĄCZKI Z RODZYNKAMI /podaję za: H. Szymanderska - Polskie tradycje świąteczne./

     SKŁADNIKI: 500 g mąki; 50 g drożdży; 100 g cukru; szklanka śmietanki kremówki; 1/2 szkl. mleka; 100 g. masła; 150 g rodzynek; paczka cukru waniliowego, sól; olej do smażenia; 1 szkl. cukru pudru; łyżka mielonego cynamonu. WYKONANIE: dokładnie mieszamy cukier puder z cynamonem. Drożdże rozdrabniamy, ucieramy z łyżeczką cukru i ciepłym mlekiem, zostawiamy w cieple. Mąkę przesiewamy na stolnicę, dodajemy masło (80 g), sól, cukier i cukier waniliowy, dokładnie siekamy nożem. Wlewamy śmietankę i rozczyn drożdżowy, wyrabiamy lśniące, gładkie ciasto. Przykrywamy ściereczką, zostawiamy w cieple na 1/2 godz. Umyte rodzynki sparzamy wrzątkiem, osuszamy, dodajemy do ciasta, dokładnie wyrabiamy. W płaskim rondlu mocno rozgrzewamy olej. Zanurzaną w stopionym maśle łyżką nakładamy porcje ciasta na gorący olej, smażymy partiami. Po wyjęciu osączamy z nadmiaru tłuszczu , posypujemy cukrem z cynamonem.

2. KREPLE CZYLI FAWORKI NA WINIE /podaję za: j/w/.

     SKŁADNIKI: 3 jajka; 1-1,5 szkl. mąki; 1-2 łyżki masła; 3-4 łyżki cukru; 1/2 szkl. białego wina; tłuszcz do smażenia; cukier puder do posypania. WYKONANIE: do przesianej na stolnicę mąki dodajemy masło, siekamy nożem na piasek, dodajemy pozostałe składniki i doskonale wyrabiamy ciasto jak na pierogi, po czym mocno wybijamy wałkiem, aż utworzą się pęcherzyki powietrza. Ciasto przykrywamy i pozwalamy mu odpocząć przez 1-2 godziny. Rozwałkowujemy na lekko posypanej mąką stolnicy, kroimy w cienkie paski, każdy nacinamy w środku i jeden koniec przeciągamy przez rozcięcie. Wkładamy partiami na silnie rozgrzany tłuszcz, a gdy się zrumienią, przewracamy na drugą stronę. Usmażone osączamy z nadmiaru tłuszczu na papierowym ręczniku, posypujemy cukrem pudrem.

3. FAWORKI I RÓŻE KARNAWAŁOWE

     SKŁADNIKI: 6 żółtek; 5 łyżek gęstej śmietany 22 - procentowej; 20-25 dkg mąki pszennej; 1 łyżka spirytusu; 1 szkl. cukru pudru i 1 cukier waniliowy (1,6 dkg); 1 kg smalcu do smażenia. WYKONANIE: żółtka wymieszać ze śmietaną. Partiami dodawać przesianą mąkę, cały czas wyrabiając ciasto. Wlać spirytus i nadal wyrabiać gładkie, elastyczne ciasto, takie jak na pierogi. Rozwałkować je bardzo cienko na stolnicy posypanej mąką. Z ciasta wyciąć wąskie paski, w każdym zrobić pośrodku nacięcie i przekładać przez nie koniec paska (j.w.). W płaskim rondlu rozgrzać smalec, wkładać partiami faworki (muszą swobodnie pływać w tłuszczu). Zrumienić z obu stron, przewracając delikatnie dwoma widelcami. Wykładać na ręcznik papierowy, aby osączyć z tłuszczu. Przełożyć na talerz, posypać cukrem pudrem wymieszanym z cukrem waniliowym. Z tego samego ciasta można zrobić róże karnawałowe. Ciasto cienko rozwałkować i wykroić z niego krążki czterech wielkości, każdy naciąć na obwodzie w pięciu miejscach. Krążki smarować na środku białkiem, składać po cztery (od największego do najmniejszego) i sklejać, mocno przyciskając środek palcami. Smażyć tak jak faworki, kładąc na tłuszczu najpierw  dnem kwiatka do góry.

        Jeśli jednak z różnych względów (np. zdrowotnych) nie możemy pozwolić sobie na spożycie tak tłustych i kalorycznych potraw jak faworki i pączki, proponuję coś lżejszego.

4. BUŁECZKI DROŻDŻOWE

     SKŁADNIKI: 3 szkl mąki pszennej; 5 dkg drożdży; 1 szkl mleka; 3 jaja; 1 torebka cukru waniliowego; 1/2 kostki masła; sól; 1 białko do smarowania, mak lub kminek do posypania. WYKONANIE: przesiać mąkę do miski. Drożdże rozprowadzić niewielką ilością ciepłego mleka, dodając jedną łyżeczkę mąki i 1 łyżeczkę cukru; wymieszać i postawić w cieple do wyrośnięcia. Ubić ogrzane w ciepłej wodzie jaja z cukrem i cukrem waniliowym. Do mąki dodać wyrośnięte drożdże i ubite jaja, wlać resztę ciepłego mleka (ciasto powinno być pulchne i miękkie, ale nie za rzadkie). Wyrabiać ciasto ręką lub mikserem, dodając pod koniec rozpuszczony ciepły tłuszcz i szczyptę soli. Jeszcze chwilę wyrabiać, następnie przykryć ściereczką i pozostawić do wyrośnięcia. Z wyrośniętego ciasta formować bułeczki i układać na wysmarowanej tłuszczem i posypanej mąką blasze, odstawić do powtórnego wyrośnięcia. Wyrośnięte bułeczki posmarować roztrzepanym białkiem i posypać makiem lub kminkiem. Piec w gorącym piekarniku (ok. 200 stopni C) na złoty kolor.

5. ROGALIKI DROŻDŻOWE Z JABŁKIEM

     SKŁADNIKI: 10 dkg drożdży; 5 łyżeczek cukru; 10 łyżeczek wody lub mleka (ciepłe); 1 kostka margaryny (lub masła); 1/2 kg mąki (jeśli ciasto będzie lepki, dodać jeszcze trochę mąki); jabłko obrane i pokrojone na cząstki. WYKONANIE: drożdże, cukier, mleko wymieszać razem, zostawić, aby trochę wyrosło. Mąkę posiekać z tłuszczem, dodać rozrobione i wyrośnięte drożdże, wyrabiać ciasto tak, aby było elastyczne i gładkie. Nie trzeba czekać, aż wyrośnie. Rozwałkować na posypanej mąką stolnicy na cienki placek; pokroić w trójkąty. Na każdym trójkącie układać cząstkę jabłka (można posypać jeśli lubimy lekko cynamonem), zawijać w rogalik. Piec w rozgrzanym od180 - 200 stopni C piekarniku, aż się zrumienią. Można polać lukrem lub posypać cukrem pudrem.

Kiedy nadejdzie Popielec, aby być w zgodzie z tradycją proponuję śledzia.

6. SMAŻONY ŚLEDŹ Z SAŁATKĄ NA CIEPŁO

     SKŁADNIKI: 4 filety ze śledzia; 4 ziemniaki; cytrynę; łyżeczkę musztardy Dijon; 6 łyżek gęstej śmietany; łyżkę świeżo utartego chrzanu (ewentualnie ze słoika); 2 szalotki; garść szczypiorku; 3 łyżki oliwy z oliwek; sól i pieprz do smaku. WYKONANIE: ugotuj ziemniaki, przestudź i pokrój w grube plastry, wrzuć z powrotem do garnka. Sok z cytryny wymieszaj ze śmietaną, pokrojonymi szalotkami, posiekanym szczypiorem, musztardą i chrzanem, dopraw. Polej ziemniaki, wymieszaj i trzymaj w cieple. Na patelni rozgrzej oliwę, smaż przyprawione filety po około półtorej minuty z każdej strony. Na talerzach rozłóż ciepłą sałatkę, na niej rybę i natychmiast podawaj.

7. PASTA ZE ŚLEDZIA

     SKŁADNIKI: solony śledź; cebula; duże jabłko; 3 korniszony; łyżka majonezu; łyżka musztardy; szczypta cukru; sól i pieprz do smaku. WYKONANIE: śledzia zalej wodą, namocz na noc. Obierz ze skóry, usuń ości, posiekaj. Cebulę gotuj 5 min. we wrzątku, ostudź i pokrój w kostkę. Pokrój także korniszony i jabłko. Wszystko przepuść przez maszynkę do mielenia, wymieszaj z majonezem i musztardą. Dopraw solą, pieprzem, cukrem, utrzyj dokładnie. Podawaj do pieczywa, placków ziemniaczanych lub blinów. (Można zamiast maszynki do mielenia użyć blendera).

 

                                                                            SMACZNEGO!

P.S. Najlepszy do smażenia faworków jest smalec lub sklarowane masło (z dodatkiem spirytusu lub wódki, albo kilku plasterków ziemniaka, aby tłuszcz się nie pienił), osiągamy wtedy najlepsze walory smakowe. Oczywiście możemy też smażyć na dobrym oleju. Kruchości faworkom dodaje duża ilość żółtek i mała ilość tłuszczu i cukru. Powierzchnia usmażonych z dobrze wyrobionego ciasta faworków powinna być pokryta pęcherzykami, co zwiększa ich lekkość i kruchość.

 


Nowalijkowe bukiety i szparagi
Wtorek, 10 maja (07:10)
Porady kulinarne w RM - najciekawsze propozycje marca
Piątek, 8 kwietnia (10:47)
Jajko na wielkanocnym stole
Piątek, 18 marca (08:08)
Porady kulinarne w RM - najlepsze propozycje stycznia i lutego
Wtorek, 1 marca (12:28)
Alternatywa dla śledzia
Wtorek, 9 lutego (06:34)
Pożywne i rozgrzewające zupy
Wtorek, 26 stycznia (12:25)
Świąteczne ciasteczka
Wtorek, 15 grudnia (01:07)
A to klops!
Piątek, 9 października (03:24)
Smaki lata
Czwartek, 13 sierpnia (03:35)
Uroki włoskiej kuchni
Sobota, 18 lipca (06:10)
Kwiaty i owoce lata
Piątek, 19 czerwca (01:36)
Zapowiedź lata - nowalijki i truskawki
Wtorek, 26 maja (08:12)
Placki, placuszki, racuszki...
Czwartek, 30 kwietnia (06:47)
Wegetariańskie potrawy z warzyw
Środa, 15 kwietnia (06:45)
Wielkanocna Pascha i inne przysmaki
Wtorek, 24 marca (01:32)
Kilka sekretów domowej kuchni
Piątek, 6 marca (05:14)
Pasta, czyli smaczne potrawy z makaronem
Piątek, 30 stycznia (09:00)
Karnawałowe przekąski i sałatki
Piątek, 9 stycznia (08:22)
Wykwintne świąteczne ciasta i torty
Środa, 17 grudnia (07:17)
Ziemniaki na naszym stole
Piątek, 21 listopada (03:51)
Na świętego Marcina - gęś do komina
Piątek, 7 listopada (09:45)
Menu dla małych łasuszków
Wtorek, 28 października (05:43)
Francuska oberżyna czyli bakłażan
Piątek, 10 października (01:35)
Król drobiu - indyk
Poniedziałek, 29 września (04:48)
Rajski owoc - jabłko
Piątek, 12 września (12:08)
Domowe sorbety
Wtorek, 19 sierpnia (06:58)
Groszek i spółka
Wtorek, 5 sierpnia (02:35)
Łyk ochłody w upalne dni...
Wtorek, 22 lipca (04:23)
Sezon na truskawki
Piątek, 13 czerwca (07:16)
Letnie sałatki
Wtorek, 27 maja (06:05)
Maj pachnący ziołami
Piątek, 9 maja (01:25)
Świąteczne smakołyki
Wtorek, 15 kwietnia (02:04)
Ryby na naszym stole
Piątek, 4 kwietnia (04:00)
Przedwiośnie - czas na grę w zielone
Piątek, 14 marca (04:34)
Tłusty czwartek i ostatki
Poniedziałek, 24 lutego (09:30)
Kasza - zdrowie na talerzu!
Wtorek, 18 lutego (04:03)
Potrawy, które nas rozgrzeją
Sobota, 1 lutego (06:07)
Sałatki z awokado
Czwartek, 19 grudnia (08:46)
Pyszności z czekolady
Poniedziałek, 2 grudnia (11:24)
Drób najsmaczniejszy jesienią
Poniedziałek, 18 listopada (03:17)
Sztuka przyrządzania sosów - cd.
Piątek, 8 listopada (08:04)
Sztuka przyrządzania sosów
Piątek, 25 października (03:32)
Specjały z łososia
Czwartek, 17 października (04:25)
Sycące i dodające energii - zupy na jesienne szarugi
Sobota, 5 października (08:37)
Jesienne dary lasu
Poniedziałek, 23 września (08:37)
Ciasta pachnące owocami
Piątek, 13 września (05:24)
U schyłku lata
Piątek, 6 września (08:23)
Pochwała oliwy
Piątek, 23 sierpnia (01:09)
W kuchni pachnącej ziołami
Poniedziałek, 12 sierpnia (07:30)
Jedzenie - naturalna potrzeba człowieka
Środa, 7 sierpnia (11:03)